قانون موافقتنامه همكاري در زمينه قرنطينه گياهي و حفظ نباتات بين دولت جمهوري اسلامي ايران و دولت فدراسيون روسيه
مصوب 4/10/1390
مقدمه
لايحه «موافقتنامه همكاري در زمينه قرنطينه گياهي و حفظ نباتات بين دولت جمهوري اسلامي ايران و دولت فدراسيون روسيه» كه بنا به پيشنهاد وزارت جهاد كشاورزي به هيئت وزيران ارائه شده بود، در تاريخ 15/6/1383 در اين هيئت به تصويب رسيد و براي طي تشريفات قانوني و تصويب در مجلس شوراي اسلامي به اين نهاد ارسال شد. در مقدمه توجيهي اين لايحه آمده است: به منظور حفاظت بيشتر از قلمرو كشور در مقابله با ورود ارگانيزمهاي خسارتزاي قرنطينه گياهي و كاهش پيامدهاي زيانبار ناشي از اثرات آنها و نيز تسهيل روند تجارت متقابل، تبادل بذر، نهال و كالاهاي ديگري كه مشمول مقررات قرنطينه گياهي دو كشور ايران و روسيه ميشوند، اين لايحه براي طي مراحل قانوني به مجلس شوراي اسلامي تقديم ميشود.
اين لايحه، در مجلس شوراي اسلامي براي بررسي به صورت يك شوري در تاريخ 4/7/1383 به كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي به عنوان كميسيون اصلي ارجاع شد كه كميسيون مزبور آن را در جلسه 28/7/1383 پس از بحث و بررسي عيناً به تصويب رساند و گزارش آن را به مجلس ارائه كرد. مجلس شوراي اسلامي نيز در تاريخ 6/2/1385، مصوبه مزبور را عيناً تصويب و براي طي مراحل قانوني مقرر در اصل 94 قانون اساسي به شوراي نگهبان ارسال كرد.
اما از آنجا كه متن ارسالي به شوراي نگهبان، فاقد ضمايمي بود كه در مواد اين موافقتنامه بدان اشاره شده بود، شوراي نگهبان با اعلام عدم امكان اظهارنظر نسبت به آن، مصوبه را به مجلس بازگرداند. رئيس مجلس در تاريخ 27/2/1385 طي نامهاي به شوراي نگهبان، ضمايم موافقتنامه مزبور را براي شورا ارسال كرد، ليكن شوراي نگهبان، به دليل آنكه اين ضمايم به زبان انگليسي بود، با اعلام مغايرت اين اقدام با اصل 15 قانون اساسي، آن را مجدداً به مجلس بازگرداند. مجلس شوراي اسلامي براي رفع ايراد شوراي نگهبان، با ارسال مصوبه و نظر شورا به دولت، ترجمهي ضمايم لايحه را از دولت مطالبه كرد. كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي مجلس پس از دريافت ترجمهي ضمايم از دولت، با اعمال اصلاحاتي در مصوبه پيشين، نهايتاً آن را در جلسه مورخ 1/8/1390 به تصويب رساند و گزارش آن را به مجلس ارائه كرد. مصوبه كميسيون در جلسه علني مجلس مورخ 4/10/1390 به تصويب نمايندگان نيز رسيد. پس از وصول مصوبه به شوراي نگهبان، اين شورا در جلسه 21/10/1390 باز هم به دليل آنكه ضمايم لايحه در اوراق غيررسمي و فاقد امضا به شورا ارسال شده بود، طريقه تصويب اين لايحه در مجلس از جهت رعايت يا عدم رعايت تشريفات قانوني را نيز داراي ابهام دانست و براي رفع ابهام به مجلس برگشت داد. با برطرف شدن اين ايراد در مجلس و ارسال مجدّد مصوبه و ضمايم آن به شكل رسمي و قانوني به شوراي نگهبان در تاريخ 9/11/1390، نهايتاً اين شورا در جلسهي مورخ 16/12/1390 خود، پس از بررسي مصوبه و ضمايم موافقتنامه، آن را مغاير با موازين شرع و قانون اساسي نشناخت و نظر خود را طي نامه شماره 46077/30/90 مورخ 17/12/1390 به مجلس شوراي اسلامي اعلام كرد.
*******
تاريخ مصوبه مجلس شوراي اسلامي: 6/2/1385 (مرحله اول){1}
تاريخ بررسي در شوراي نگهبان: 20/2/1385
ماده 2ـ در متن اين موافقتنامه، اصطلاح «ارگانيسمهاي قرنطينهاي» به آفات، بيماريهاي گياهي و علفهاي هرزي كه در ضمايم (1) و (2) اين موافقتنامه ذكر شده، اشاره دارد.
ديدگاه مغايرت
از عبارت به كار رفته در اين ماده از موافقتنامه، مشخص ميشود كه اين موافقتنامه ضمايمي نيز دارد؛ چه آنكه به صراحت سخن از ضمايم (1) و (2) شده و ارجاع به آنها داده شده است، اما ضمايم مورد اشاره به پيوست ارسال نشده و مشخص نيست كه منظور از اين ضمايم چيست؛ لذا ميبايست ضمايم مورد اشاره نيز ارسال گردد تا اظهارنظر پيرامون اين مصوبه در خصوص مغايرت يا عدم مغايرت مفاد اين ضمايم با موازين شرع و قانون اساسي ممكن گردد.
نظر شوراي نگهبان
با عنايت به ماده (2) كه اشاره به ضمايم (1) و (2) اين موافقتنامه دارد و از آنجا كه اين ضمايم پيوست متن مصوبه نميباشد، پس از وصول ضمايم مزبور اظهارنظر خواهد شد.
*******
تاريخ مصوبه مجلس شوراي اسلامي: 6/2/1385 (مرحله دوم){2}
تاريخ بررسي در شوراي نگهبان: 3/3/1385
ماده واحده ـ موافقتنامه همكاري در زمينه قرنطينه گياهي و حفظ نباتات بين دولت جمهوري اسلامي ايران و دولت فدراسيون روسيه مشتمل بر يك مقدمه و سيزده ماده به شرح پيوست تصويب و اجازه مبادله اسناد آن داده ميشود.
[رئيس مجلس شوراي اسلامي در تاريخ 27/2/1385 با ارسال نامهاي به دبير محترم شوراي نگهبان، اعلام ميدارد: «بازگشت به نامه شماره 15221/30/85 مورخ 20/2/1385 و پيرو نامه شماره 16226/240 مورخ 9/2/1385، بدينوسيله ضمايم (1) و (2) مذكور در ماده (2) لايحه موافقتنامه همكاري در زمينه قرنطينه گياهي و حفظ نباتات بين دولت جمهوري اسلامي ايران و دولت فدراسيون روسيه ارسال ميگردد.
اضافه ميشود اين ضمايم كه از دولت محترم دريافت شده به زبان انگليسي است و از آن جهت كه حاوي اصطلاحات و اسامي علمي آفات و بيماريهاي قرنطينهاي است، به فارسي ترجمه نشده است.»]
ديدگاه مغايرت
ايراد سابق مصوبه مذكور ناظر بر ارجاع به ضمايم (1) و (2) موافقتنامه در ماده (2) بود، بدون آنكه ضمايم مورد اشاره براي بررسي شوراي نگهبان ارسال شده باشد. مجلس شوراي اسلامي براي رفع اين ايراد، ضمايم ارسالي به وسيلهي دولت را -كه به زبان انگليسي بود ـ به همان صورت به شوراي نگهبان ارسال كرده است. اين در حالي است كه به موجب اصل 15 قانون اساسي، اسناد و مكاتبات و متون رسمي و كتب درسي بايد به زبان و خط فارسي باشد؛ لذا از اين جهت كه ضمايم (1) و (2) ماده 2 به خط فارسي نميباشند، مغاير قانون اساسي است.
نظر شوراي نگهبان
با توجه به اينكه ضمايم (1) و (2) مذكور در ماده (2) با خط فارسي نميباشد؛ لذا از اين جهت مغاير اصل 15 قانون اساسي شناخته شد.
*******
تاريخ مصوبه مجلس شوراي اسلامي: 4/10/1390 (مرحله سوم){3}
تاريخ بررسي در شوراي نگهبان: 21/10/1390
ماده واحده ـ موافقتنامه همكاري در زمينه قرنطينه گياهي و حفظ نباتات بين دولت جمهوري اسلامي ايران و دولت فدراسيون روسيه مشتمل بر يك مقدمه و سيزده ماده و دو ضميمه موضوع ماده (2){4}آن به شرح پيوست تصويب و اجازه مبادله اسناد آن داده ميشود.
ديدگاه مغايرت
ايراد سابق شورا به اين مصوبه آن بود كه ضمايم (1) و (2) مذكور در ماده (2) به زبان انگليسي ارسال شده بود؛ لذا از اين جهت مغاير اصل 15 قانون اساسي شناخته شد. جهت رفع اين ايراد ضمايم مذكور همراه با ترجمه فارسي آن ارسال گرديده، ليكن در سربرگ مخصوص مجلس تنظيم نشده و به امضاي رئيس مجلس نيز نرسيده است. در نتيجه مشخص نيست متني كه از سوي مجلس به شوراي نگهبان ارسال شده، به تصويب مجلس رسيده است يا خير؟ از آنجا كه ضمايم لوايح و طرحها جزء لاينفك آنها ميباشند بايد همانند اصل لايحه و طرح در مجلس شوراي اسلامي با رعايت تشريفات به تصويب رسيده تا قابليت طرح در شوراي نگهبان را داشته باشد؛ از جمله اين تشريفات تنظيم طرح و لايحه در سربرگهاي رسمي، امضاء رئيس مجلس و بيان تعداد مواد و ضمايم و پيوستها در انتهاي لايحه يا طرح است. اين دو ضميمه جزء لايحه بوده و به موجب اصول 77 و 125 قانون اساسي، آنچه كه بايد در مجلس شوراي اسلامي به تصويب برسد، متن و محتواي معاهده و موافقتنامه است، نه صرف اجازه الحاق دولت به آن؛ در نتيجه از آنجا كه مشخص نيست كه متن ارسالي تشريفات قانوني تصويب در مجلس را طي كرده است يا خير، اظهارنظر شوراي نگهبان در خصوص آن ميسّر نيست.
ديدگاه عدم مغايرت
اشاره به تعداد مواد در انتهاي مصوبه، تنظيم ضمايم در سربرگ رسمي و امضاء آنها توسط رياست مجلس از تشريفات تنظيم طرح و لايحه نميباشد كه در صورت عدم رعايت آنها از مصوبه بودن بيفتد، بلكه صرف اشاره به تعداد مواد و ضمايم در ماده واحده اين لايحه كفايت ميكند. ضمن آنكه عبارت «به شرح پيوست تصويب ... ميشود» در ماده واحده لايحه نشان ميدهد كه در مورد ضمايم نيز جري تشريفات قانوني صورت گرفته و مصوبه مجلس محسوب ميشوند. از سوي ديگر هنگامي كه رئيس مجلس لايحه و منضمات آن را با هم به شوراي نگهبان ارسال ميكند بدان معناست كه لايحه با پيوستهاي همراه آن به تصويب مجلس رسيده است؛ لذا لايحه مذكور قابل طرح و اظهارنظر در شوراي نگهبان بوده و از اين جهت ايرادي به آن وارد نميباشد.
نظر شوراي نگهبان
نظر به اينكه ضمايم موافقتنامه ارسالي در اوراق غير رسمي و بدون تعيين مواد و فاقد امضاء ميباشد، ضروري است ضمايم آن به صورت رسمي تنظيم و در انتهاي آن مراتب تصويب در مجلس با تعداد مواد ذكر گردد.
*******
تاريخ مصوبه مجلس شوراي اسلامي: 4/10/1390 (مرحله چهارم){5}
تاريخ بررسي در شوراي نگهبان: 16/12/1390
ماده واحده ـ موافقتنامه همكاري در زمينه قرنطينه گياهي و حفظ نباتات بين دولت جمهوري اسلامي ايران و دولت فدراسيون روسيه مشتمل بر يك مقدمه و سيزده ماده و دو ضميمه موضوع ماده (2) آن به شرح پيوست تصويب و اجازه مبادله اسناد آن داده ميشود.
ديدگاه عدم مغايرت
ايراد وارد نسبت به ماده واحده سابق، عدم تنظيم ضمايم به صورت رسمي و عدم تصريح به مراتب تصويب آنها در مجلس با تعداد مواد ذكر در انتهاي آن بود كه براي رفع اين ايراد ضميمه ارسالي لايحه (موافقتنامه) در اوراق رسمي و با تعيين تعداد مواد و تبصرههاي مصوب به امضاء رئيس مجلس رسيده و به تصويب آن نيز در مجلس شوراي اسلامي تصريح شده است؛ لذا ايراد سابق شورا مرتفع گرديده است و به اين مصوبه ايرادي وارد نميباشد.
نظر شوراي نگهبان
شوراي نگهبان، ماده واحده مزبور را با توجه به اصلاحات به عمل آمده در مجلس شوراي اسلامي، مغاير با موازين شرع و قانون اساسي تشخيص نداد.
نظر نهايي شوراي نگهبان
مصوبه مجلس در خصوص لايحه موافقتنامه همكاري در زمينه قرنطينه گياهي و حفظ نباتات بين دولت جمهوري اسلامي ايران و دولت فدراسيون روسيه، با توجه به اصلاحات به عمل آمده، مغاير با موازين شرع و قانون اساسي شناخته نشد.
========================================================================================
1. مصوبه مذكور طي نامه شماره 16226/240 مورخ 9/2/1385 به شوراي نگهبان ارسال شده و اظهارنظر شورا راجع به آن، طي نامه شماره 15221/30/85 مورخ 20/2/1385 به مجلس شوراي اسلامي اعلام شده است.
2. مصوبه مذكور طي نامه شماره 27815/240 مورخ 27/2/1385 به شوراي نگهبان ارسال شده و اظهارنظر شورا راجع به آن، طي نامه شماره 15516/30/85 مورخ 3/3/1385 به مجلس شوراي اسلامي اعلام شده است.
3. مصوبه مذكور طي نامه شماره 62627/553 مورخ 7/10/1390 به شوراي نگهبان ارسال شده و اظهارنظر شورا راجع به آن، طي نامه شماره 45198/30/90 مورخ 21/10/1390 به مجلس شوراي اسلامي اعلام شده است.
4. ماده 2ـ در متن اين موافقتنامه، اصطلاح «ارگانيسمهاي قرنطينهاي» به آفات، بيماريهاي گياهي و علفهاي هرزي كه در ضمايم (1) و (2) اين موافقتنامه ذكر شده، اشاره دارد.
5. مصوبه مذكور طي نامه شماره 74706/553 مورخ 9/12/1390 به شوراي نگهبان ارسال شده و اظهارنظر شورا راجع به آن، طي نامه شماره 46077/30/90 مورخ 17/12/1390 به مجلس شوراي اسلامي اعلام شده است.